چکیده :
هدف این مقاله برسی ضعفها و اشکالات طراحی و اجرای ساختمانهای بتنی که در زمان طراحی و اجرا با اندکی دقت میتوان از بوجود آمدن آن جلوگیری کرد که در صورت عدم دقت به موارد فوق ، این خطاها و ضعفها در ساختمانها باقی مانده که باعث کاهش عمر مفید ساختمانها شده
و یا در زمان بروزحوادث غیرمترقبه نهایتا" منجر به خسارات مالی و جانی خواهد شد .
مقدمه :
خطاهای طراحی و اجرایی باید در تمامی مراحل کنترل شود تا به علت عدم توجه ، سلامت ساختمان به خطر نیافتد ، با صرف نظر کردن از خطاهایمربوط به ساختگاه و خاک وپی و کلیات طرح می توان آنها را به چند دسته تفسیم کرد که درزیر به طور خلاصه به آن می پردازیم .
خطاهای رایج :
A) خطاهای طراحی :
الف ) خطا در محاسبه
1 ) انتخاب مدل محاسباتی نامناسب برای سازه
2 ) خطا در ارزیابی عاملهای موثر بر سازه ، ترکیبهای تعیین کننده آنها و تغییر شکلهای تحمیل شده بر آن .
3 ) خطا درمحاسبه اثر عاملها و ارزیابی تلاشها و تغییر شکلها
4 ) انتخاب مفروضات ناصحیح در مورد مشخصات مکانیکی مصالح مصرفی
5 ) خطا در تعیین ابعاد و مقاطع مناسب برای تحمل تلاشها که در نتیجه تنشها از حد قابل تحمل مصالح فراتر می روند .
6 ) عدم توجه به رانش قوسها ، قابها و ...
7 ) عدم توجه به اثر توام تلاشهای مختلف که ممکن است اثر یکدیگر را تشدید نمایند .
8 ) خطا در ارزیابی تغییر شکلها و تغییر مکانها و یا پدیرش تغییر مکانهای زیاد که ممکن است :
- پایداری مجموعه ساختمان را تحت تاثیر قرار داده و هندسه کلی ساختمان را بر هم بزند .
- به کمانش و ناپایداری برخی از اجزا و قطعات نظیر ستونها و صفحات باربر منجر می شود .
- جنبه موضعی داشته باشند و به تغییر شکلها و ترکهای بیش از حد مجاز قطعات بیانجامد .
9 ) عدم توجه به پدیده تنه زدن در ساختمانهای مجاور یکدیگر در زمان زلزله
10) ارزیابی نادرست واکنش ساختمانها در مقابل نیروهای دینامیک
11 ) اختیار کردن مفروضات نامناسب و نا هماهنگ در محاسبات به طور مثال :
- محاسبه دال یا تیر به صورت آزاد و قرار ندادن حداقل آرماتور منفی در تکیه گاه که نهایتا" منجر به بروز ترکهای عریض میشود .
12 ) عدم تناسب نحوه آرماتوربندی قطعات بتنی با نحوه کار کردن آنها .
13 ) ارزیابی نادرست از نحوه کار کردن قطعات در مقابل بارها و آرماتور گذاری غلط
14 ) عدم توجه به مقادیرحداقل و حداکثر مجاز در شرایط خاص
ب )خطا در ارزیابی نادرست عوامل جوی :
1 ) عدم توجه به توالی و تکرار دوره های یخبندان
2 ) عدم توجه به تر و خشک شدن متوالی
3 ) عدم توجه به نوسانات دما و رطوبت و اثر آنها بر تغییر شکلهای ایجاد شده در بتن
که نهایتا" موارد فوق منجر به تخریب سطح و در طول زمان به از هم پاشیدگی بتن منجر می شود .
ج ) ارزیابی نادرست از خورندگی محیط :
1 ) عدم توجه به اثرات نامطلوب آب و خاک و اتمسفر
2 ) انتخاب و کاربرد مصالح نامناسب به طور مثال عدم هماهنگی و انتخاب نوع سیمان با شرایط محیطی
3 ) عدم توجه به تدابیر احتیاطی توصیه شده در آیین نامه
4 ) عدم پیش بینی ضخامت مناسب بتن روی میلگردها در محیط خورنده که سبب نفوذ مواد خورنده به داخل بتن میگردد .
د ) عدم توجه به تغییر و تحول مشخصه های مصالح در طول زمان :
1 ) ارزیابی نادرست اثر تغییر شکلهای تابع زمان
2 ) تقلیل پایایی
ذ ) خطا در تهیه نقشه ها و مدارک اجرایی :
1 ) مشخص نکردن دقیق مصالح مصرفی در نقشه ها و مدارک اجرایی
2 ) خطاهای نقشه کشی در ترسیم نقشه ها
3 ) عدم درج رواداریهای لازم در مدارک اجرایی
4 ) عدم دکر مراحل و ترتیب بتن ریزی قطعات
5 ) ناقص بودن نقشه ها از نظر جزئیات لازم و نماهای لازم برای اجرا
6 ) عدم کنترل نقشه ها نوسط پیمانکار ساخت و ابلاغ آن به طراح
ر ) عدم توجه به جزییات اجرایی :
1 ) مهار نکردن کامل میلگردهای اتصال اجزاء سازه به یکدیگر و تامین نکردن پیوستگی
2 ) پیش بینی نکردن آرماتور دوخت کافی و تنگ در محل قطع و وصله میلگردها
3 ) قطع و وصله همه یا قسمت اعظم میلگردهای اصلی در یک مفطع
4) کم اختیار کردن آرماتور تقسیم دالها
5 ) تراکم بیش از حد میلگرد در پایین تیر یا دال در محل برخورد تیر به ستون که مانع عبور بتن میشود .
6 ) نزدیک بودن پیچ های مهاری کف ستون به لبه فونداسیون که در موقع زلزله خطرناک است .
7 ) تامین نکردن پیوستگی کلافهای روی دیوارها
ز ) عدم توجه به ضوابط آیین نامه در زمان تهیه نقشه های اجرایی :
1 ) قرار ندادن آرماتور گونه در تیرها .
2 ) عدم رعایت مقادیر حداقل تنگ ها
3 ) ادامه نیافتن حداقل آرماتور تا روی نکیه گاه
4 ) ادامه ندادن تنگهای ستونها در محل برخورد با تیرها و ایجاد نفاط ضعیف
5 ) قرار ندادن آرماتورهای فوقانی در دالهای با ضخامت زیاد
6 ) استفاده از میلگرد بودن آج و ساده برای آرماتور اصلی
B ) خطاهای اجرایی :
الف ) خطا در قالب بندی :
1 ) خطا در هندسه کلی سازه و موقعیت اجزاء آن نظیر عدم رعایت طول دهانه و ابعاد چشمه ها ، برون محوری ستونها ، برون شاقولی اجزاء
سازه ، برون محوری تیر در محل برخورد به ستون .
2 ) عدم رعایت ابعاد مقاطع و انحراف از آنچه در طرح مشخص شده است .
3 ) آب بند نبودن قالب که به خروج شیره بتن و پوک شدن بتن می انجامد .
4 ) عدم ایستایی داربست .
5 ) عدم تمیزکاری سطح قالب ، قبل از استفاده
ب ) خطا در آرماتوربندی :
1 ) عدم رعایت تعداد و تیپ و مشخصات میلگرد مصرفی
2 ) عدم رعایت طول مهاری و یا جزئیات خم ها
3 ) عدم رعایت فاصله میلگردها از یکدیگر و یا قالب
4 ) رعایت نکردن موقعیت صحیح میلگردها
ج ) خطا در بتن ریزی :
1 ) نبود طرح اختلاط مناسب برای ساخت بتن
2 ) عدم رعایت نسبت آب به سیمان برای ساخت بتن و اضافه کردن آب توسط راننده میکسر جهت تسهیل در بتن ریزی
3 ) عدم استفاده از افزودنیهای مناسب در بتن
4 ) عدم استفاده از استانداردهای مشخصات و آزمایشها جهت بررسی خواص سیمان ، آب ، یا سنگدانه ها
5 ) عدم توجه به اختلاط صحیح بتن به گونه ای که تمام مواد نشکیل دهنده آن به صورت همگن مخلوط شوند .
6 ) اختلاط بتن سازه با رده بالاتر از C16 با دست .
7 ) عدم رعایت ارتفاع سقوط بتن در بتن ریزی ستونها و دیوارها
8 ) عدم استفاده از تجهیزات تراکم بتن
9 ) عدم رعایت ضوابط بتن ریزی در شرایط خاص
10 ) کیفیت نامناسب بتن
د ) خطا در قالب برداری :
1 ) برداشتن قالب و پایه های اطمینان قبل از موعد مقرر
2 ) برداشتن قالب با ضربه زدن به قطعات تازه که منجر به بروز ترک خواهد شد .
3 ) جا ماندن قالب در بتن
ذ ) عدم رعایت اصول فنی :
1 ) عدم آماده سازی سطح بتن قدیم قبل از بتن ریزی جدید
2 ) انجام عملیات بتن ریزی در شرایط غیر مجاز
3 ) عدم زنگ زدایی میلگردها قبل از بتن ریزی
4 ) و به طور کلی عدم رعایت ضوابط فنی مقرر در آیین نامه
ر ) خطا کنترل کیفیت :
1 ) عدم وجود نظارت مناسب
2 ) نامناسب بودن روش کنترل کیفیت
عدم آماده سازی و تمیزکاری سطح قبل از شروع بتن ریزی جدید
عدم اختلاط مناسب بتن در هنگام ساخت و وجود چند رگه ماسه مخلوط نشده
منابع :
1 ) مبحث نهم ( طرح و اجرای ساختمانهای بتن آرمه )
2 ) آیین نامه بتن ایران
3 ) جزوه دوره آموزشی ضعف ها و اشکالات اجرایی در حال ساخت
مهندس محمد امین توکلی- مهندسی عمران ورئیس هیئت مدیره شرکت سکنی ساز